Του Χρήστου Ιακώβου Διευθυντή του Κυπριακού Κέντρου Μελετών
Όταν πριν από δέκα χρόνια, οι ΗΠΑ έσπευσαν να βοηθήσουν τις τουρκικές δυνάμεις να συλλάβουν τον ηγέτη του Εργατικού Kόμματος του Κουρδιστάν (PKK), Αμπντουλλάχ Οτσαλάν, πολλοί μίλησαν για το τέλος του Κουρδικού ζητήματος, ελάχιστοι όμως μπόρεσαν να αναλύσουν το γεγονός εκείνο μέσα από ένα διαφορετικό στρατηγικό πρίσμα. Το θέμα αυτό ήρθε στην επιφάνεια μετά την επίσκεψη του Ομπάμα στην Τουρκία τον περασμένο Απρίλιο και τις έκτοτε εξελίξεις γύρω από τη Μεσανατολική διάσταση του Κουρδικού. Μέσα σε λιγότερο από εκατό χρόνια, αφότου το Κουρδικό άρχισε να άρχισε να σχηματοποιείται ως γεωπολιτικό ζήτημα στην Μέση Ανατολή, δεν είχε πάρει τέτοια περιφερειακή διάσταση όπως τη σημερινή. Η κίνηση των αμερικανών, το 1999, ήταν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου το οποίο αποσκοπούσε στο να εξουδετερωθεί ο Οτσαλάν, ως πιθανός αντίπαλος των δύο Κούρδων ηγετών του Βορείου Ιράκ, του Μασούντ Μπαρζανί και του Τζαλάλ Ταλαμπανί. Aν ο Οτσαλάν, ετίθετο εκτός τροχιάς των εξελίξεων θα ενίσχυαν την σταθερότητα στην Τουρκία και οι δύο Κούρδοι ηγέτες του Ιράκ θα αποκτούσαν μεγαλύτερο περιθώριο χειρισμών και θα αυξανόταν η εξάρτησή τους από την Ουάσιγκτον. Το δεύτερο θα τους εξασφάλιζε ένα στρατηγικό πλεονέκτημα στην προσπάθειά τους να κατευθύνουν τις εσωτερικές δυνάμεις που μπορούσαν να λειτουργήσουν αποσταθεροποιητικά κατά του Σαντάμ Χουσείν. Σήμερα, με την σταδιακή αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, η προοπτική δημιουργίας ενός Κουρδικού κράτους στο Βόρειο Ιράκ καθίσταται ολοένα και πιο ορατή. Το ζήτημα όμως της επιβίωσης της Κουρδικής οντότητας αποτελεί βασικό στρατηγικό στόχο και τίθεται πλέον επιτακτικά η ανάγκη περιφερειακής συνεργασίας των Κούρδων. Αυτό επιβάλλεται από το ότι προϋπόθεση για την επιβίωση του Κουρδικού κράτους είναι η ικανότητά του να εξασφαλίσει διέξοδο προς τη θάλασσα για να μπορέσει να διαθέσει τον υπόγειό του πλούτο στις διεθνείς αγορές. Πιθανή διέξοδος προς τη θάλασσα μέσω Ιράν και Συρίας αποκλείεται υπό τις παρούσες γεωπολιτικές συνθήκες αφού το πολιτικό εγχείρημα δημιουργίας Κουρδικής οντότητας στο Βόρειο Ιράκ τυγχάνει της ένθερμης και ανοικτής υποστήριξης των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Αφού η έξοδος μέσω «εχθρικών χωρών» είναι απαγορευτική, επομένως, η επιλογή που μένει είναι η διέξοδος στην θάλασσα μέσω Τουρκίας, επιλογή μονομερής και μονοσήμαντη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εξηγείται και η επίσκεψη του Μπάρακ Ομπάμα στην Τουρκία τον περασμένο Απρίλιο. Έκτοτε, η αμερικανική διπλωματία για να εξασφαλίσει τη στήριξη της Τουρκίας έχει διαπραγματευτεί με το ΡΚΚ και με την Κουρδική ηγεσία του Ιράκ (Ταλαμπανί – Μπαρζανί) ούτως ώστε να εξασφαλίσει παρασκηνιακά τις ρυθμίσεις που απαιτεί η Άγκυρα. Η βραχυπρόθεσμη φάση αυτής της διαπραγμάτευσης είναι η αναμενόμενη διακήρυξη από τον φυλακισμένο Οτσαλάν της εγκατάλειψης της στρατιωτικής δράσης από το ΡΚΚ με αντιπαροχή κάποια πολιτικά ανταλλάγματα για τους Κούρδους της Τουρκίας καθώς επίσης και η συμμετοχή τουρκικών εταιριών στην βιομηχανία εκμετάλλευσης των ενεργειακών αποθεμάτων του Βορείου Ιράκ. Οι αναφορές, τον τελευταίο καιρό, από μέρος της Τουρκικής ηγεσίας για «Κουρδική Ομόσπονδη Διοίκηση» στο Β. Ιράκ αποτελεί μία έμμεση δημόσια αναφορά για το τι τεκταίνεται υπογείως. Τα διαφαινόμενα οφέλη για την Τουρκία, την Κουρδική οντότητα του Β. Ιράκ, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ είναι ευδιάκριτα και μεγάλα. Το εγχείρημα της διεξόδου προς τη θάλασσα μέσω Τουρκίας δημιουργεί μία δυναμική για το ΡΚΚ αφού η διέξοδος θα συντελείται μέσω των Κουρδικών περιοχών της Τουρκίας. Επομένως, το ΡΚΚ γίνεται εκ των πραγμάτων μέρος της διαμόρφωσης της ασφάλειας αλλά και της βιωσιμότητας τόσο της διεξόδου προς την θάλασσα όσο και της διάρκειας αυτής της διαφαινόμενης περιφερειακής συνεργασίας καθώς επίσης και της ουσιαστικής επιβίωσης του υπό εκκόλαψη Κουρδικού κράτους στο Β. Ιράκ. Μέσα σε αυτή τη γεωπολιτική λογική εγγράφεται και η στροφή που κάνει τον τελευταίο καιρό η κυβέρνηση Ερντογάν προς το Κουρδικό καθώς και η αναμενόμενη πολιτική εξαγγελία του φυλακισμένου Οτσαλάν για πολιτική λύση του Κουρδικού.
Είναι προφανές ότι οι προοπτικές για νέο γεωπολιτικό ρόλο της Τουρκίας διευρύνονται ενώ ταυτόχρονα και παράλληλα ο ρόλος των Κούρδων στην περιοχή αναβαθμίζεται, ιδιαίτερα των Κούρδων της Τουρκίας. Αυτά τα δύο θέματα θα επηρεάσουν σε στρατηγικό επίπεδο τις εξελίξεις στην περιοχή αλλά και την πορεία της Τουρκίας μέχρι τουλάχιστον το πρώτο ήμισυ του 21ου αιώνος. Θα επαναπροσδιορίσουν επίσης ισορροπίες σε μία σειρά γεωπολιτικών ζητημάτων της περιοχής συμπεριλαμβανομένων των Ελληνοτουρκικών και του Κυπριακού. Καθοριστικής σημασίας για την υλοποίηση αυτών των σχεδιασμών είναι να διασφαλισθεί η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας γι’ αυτό και Αμερικανοί σήμερα επιχειρούν να απεγκλωβίσουν την Άγκυρα από τις υποχρεώσεις που ανέλαβε, μεταξύ άλλων, και έναντι του Κυπριακού ούτως ώστε να μην λειτουργήσουν πιέσεις προς αυτή για σοβαρές υποχωρήσεις, και επιπλέον να μην τις επιρριφθούν ευθύνες εάν οι συνομιλίες αποτύχουν. Το κλασικό πλέον ερώτημα στρατηγικής που τίθεται για την Ελληνική πλευρά είναι το εξής: Μπορούν οι συντελεστές ισχύος που επηρεάζουν σήμερα την κατεύθυνση λύσης του Κυπριακού να ευνοήσουν την Ελληνική πλευρά στις συνομιλίες ούτως ώστε να εξασφαλίσει ικανοποιητικούς όρους σε κρίσιμα κεφάλαια, όπως η ασφάλεια; Η απάντηση θα πρέπει να θεωρείται ευκρινώς αρνητική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου