Ρωσοτουρκική αμυντική συνεργασία

Οι σχέσεις Ρωσίας και Τουρκίας στη μεταψυχροπολεμική εποχή έχουν περάσει από διάφορες φάσεις, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με τον -υπό εξέλιξη- ανταγωνισμό ισχύος στις περιοχές του Εύξεινου Πόντου, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Η άνοδος του Vladimir Putin στην εξουσία και η ισχυροποίησή του έδωσε μία νέα ώθηση στη ρωσοτουρκική συνεργασία τόσο στον οικονομικό όσο και στον πολιτικό τομέα, η οποία επισημοποιήθηκε με την επίσκεψή του στην Τουρκία το Δεκέμβριο του 2004.
Σύντομα, η θεαματική βελτίωση των ρωσοτουρκικών σχέσεων είχε αντίκτυπο και στη διμερή στρατιωτική συνεργασία. Eίχε προηγηθεί τον Ιανουάριο του 2002 η επίσκεψη στην Άγκυρα του Στρατηγού Anatoly Kvashnin, Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οι δύο πλευρές υπέγραψαν τις πρώτες συμφωνίες συνεργασίας στον αμυντικό τομέα για να ακολουθήσει ανταπόδοση της επίσκεψης από τον Τούρκο ομόλογό του, Στρατηγού Hussein Kivrikoglu τον Ιούνιο και εκ νέου συνεδρίαση της Διμερούς Μικτής Επιτροπής για συνεργασία στον αμυντικό τομέα, το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.
Τα ρωσικά οπλικά συστήματα μπήκαν αμέσως στη short list των τουρκικών Γενικών Επιτελείων, αν και η Άγκυρα έχει μέχρι σήμερα πικρή εμπειρία από την απόκτηση 19 μεταφορικών ελικοπτέρων Μi-17 στα μέσα της δεκαετίας του ΄90 (για την ιστορία: 3 κατέπεσαν, 12 παραμένουν καθηλωμένα και τα υπόλοιπα 4 βρίσκονται εδώ και χρόνια κάπου στη Ρωσία, στις εγκαταστάσεις εταιρίας που ανέλαβε τη συντήρησή τους και στη συνέχεια πτώχευσε).
Η Μόσχα επανακτώντας σταδιακά τη χαμένη αίγλη της υπερδύναμης, προσέφερε στην Άγκυρα τα πλέον σύγχρονα οπλικά συστήματα σε παραγωγή: κατασκευή των ρωσικών αρμάτων μάχης Τ-90 με πυροβόλο διαμετρήματος 120mm σύμφωνα με τα ΝΑΤΟικά πρότυπα, σε τουρκικά εργοστάσια, ενώ υποψήφιο για το πρόγραμμα Συστημάτων Άμυνας Μακράς Ακτίνας κατά Αεροσκαφών και Βλημάτων της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας (Τ-LORAMIDS) εμφανίστηκε το αντιαεροπορικό σύστημα S-400, βελτιωμένη εκδοχή των γνωστών S-300 που αγοράστηκαν από την Κυπριακή Δημοκρατία και βρίσκονται σε χρήση σήμερα από την ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Η επιλογή του ιταλικού Τ-129 ως νέου επιθετικού ελικοπτέρου του Τουρκικού Στρατού απογοήτευσε τους Ρώσους αξιωματούχους, οι οποίοι διατηρούσαν σοβαρές ελπίδες για ένα μεγάλο deal συμπαραγωγής του Κamov Ka-50-2 (έκδοση ανεπτυγμένη ειδικά για τον τουρκικό διαγωνισμό που έλαβε την ονομασία "Erdogan"). Ως αντίδραση, η Μόσχα μείωσε τη παρουσία της Rosoboronexport στις ετήσιες τουρκικές εκθέσεις αμυντικού υλικού IDEF, όμως οι μεγάλοι χρόνοι παράδοσης των Τ-129 και η άρνηση της Ουάσιγκτον να παραχωρήσει μεταχειρισμένα ΑΗ-1W Super Cobra έστρεψαν το ενδιαφέρον των Τούρκων επιτελών και πάλι προς βορράν. Οι δύο πλευρές έφθασαν πολύ κοντά σε συμφωνία για την απόκτηση από την Τουρκία 12 με 32 επιθετικών ελικοπτέρων Mil Mi-28N, εκκρεμεί όμως μέχρι σήμερα η υπογραφή της.
Αποκορύφωμα της ρωσο-τουρκικής συνεργασίας αποτέλεσε πάντως η υπογράφη σύμβασης το Σεπτέμβριο του 2008 για την προμήθεια 80 αντιαρματικών συστημάτων μέσης ακτίνας Κornet-E με 800 βλήματα για τον Τουρκικό Στρατό, συνολικής αξίας $70 εκατ. Υπενθυμίζεται ότι απαράβατος όρος της κατάθεσης προσφοράς ήταν η έγγραφη διαβεβαίωση προς την Τουρκική Διοίκηση Χερσαίων Δυνάμεων (ΤΚΚΚ) για δυνατότητα χρήσης των συστημάτων χωρίς κανέναν περιορισμό (βλ. Κύπρος). Η παράδοση όλων των αντιαρματικών συστημάτων αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2010. Η συμφωνία αυτή θεωρήθηκε από πολλούς ως η απαρχή μιας νέας εποχής στις σχέσεις Μόσχας-'Αγκυρας, που θα μπορούσε να λάβει ακόμα και τη μορφή στρατηγικής συμμαχίας (συγκλονιστική πρόβλεψη αν σκεφτεί κανείς τους 14 Ρωσο-τουρκικούς πολέμους από την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης). Μια λιγότερο γνωστή πτυχή της ρωσοτουρκικής προσέγγισης είναι η ναυτική συνεργασία των δύο χωρών στη Μαύρη Θάλασσα (επιχείρηση ΒLACK SEA HARMONY), η οποία έλαβε τη δέουσα δημοσιότητα τον Ιανουάριο του2009 όταν η ναυαρχίδα του Ρωσικού Στόλου, το αεροπλανοφόρο Admiral Kuznetsov, επισκέφθηκε τη μεγάλη ναυτική βάση του Ακσάζ και στη συνέχεια διεξήγαγε κοινά ναυτικά γυμνάσια με φρεγάτα και περιπολικά σκάφη του Τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού (άσκηση TURRUS-2009).
Ριζικές αλλαγές στις ρωσοτουρκικές σχέσεις συντελούνται ιδιαίτερα μετά τις γιγαντιαίες ενεργειακές συμφωνίες (στις οποίες περιλαμβάνεται και η πυρηνική συνεργασία), όπως προδιαγράφεται από τα πρωτόκολλα που υπέγραψαν οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών, στις συνομιλίες που είχαν στην Άγκυρα το περαμένο Αύγουστο. Τα τρομακτικά οικονομικά μεγέθη και το εύρος των γεωστρατηγικών συμφερόντων είχαν ως αποτέλεσμα το σαρδάμ (lapsus linguae στη γλώσσα των διπλωματών) του Putin περί "δύο τμημάτων της Κύπρου" και την Αθήνα ...χαμένη στη μετάφραση.