Το τριπλό κρας-τεστ της νέας κυβέρνησης: η συμφωνία με Βρυξέλλες, ο έκτακτος δανεισμός και η αγωνία για την επάνοδο της ρευστότητας από τις τράπεζες στην οικονομία – Στοιχεία που σοκάρουν για την ανεργία στις ΗΠΑ κλονίζουν τις προσδοκίες ανάκαμψης – Φόβοι για… υποτροπή τις ύφεσης στην Ευρώπη
Σε τριπλό τεστ αντοχής θα υποβληθεί από την Δευτέρα η νέα κυβέρνηση της χώρας, ενώ πληθαίνουν οι ενδείξεις για την έναρξη δεύτερου γύρου κρίσης διεθνώς. Τα πρώτα δύσκολα στοιχήματα αφορούν την επίτευξη συμφωνίας με τις Βρυξέλλες για το νέο Πρόγραμμα Σταθερότητας τριετούς διάρκειας, την άντληση έκτακτου δανεισμού μέσα στο τελευταίο τρίμηνο για την κάλυψη βασικών αναγκών του Δημοσίου, αλλά και την επάνοδο, το συντομότερο δυνατό, της ρευστότητας στην οικονομία από το τραπεζικό σύστημα.
Τα νέα δεδομένα, που διαμορφώθηκαν με ταχείς ρυθμούς τις τελευταίες ημέρες, συνθέτουν ένα τοπίο με ορισμένες ευκαιρίες, αλλά και επικίνδυνες προκλήσεις για τη νέα κυβέρνηση, που όπως όλα δείχνουν θα σχηματισθεί από το ΠΑΣΟΚ:
- Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σημάνει συναγερμός ενόψει του κινδύνου νέας «βουτιάς» της πραγματικής οικονομίας, των αγορών και του πιστωτικού συστήματος το 2010, ύστερα από μια «αναιμική» ανάκαμψη τους τελευταίους μήνες. Η… «κουρελοποίηση» του συνιστά σοβαρή απειλή για την ανάκαμψη της Ευρωζώνης, που βασίζεται στις γερμανικές εξαγωγές, και ήδη οι υπουργοί Οικονομίας συνεδρίασαν στην Σουηδία την Πέμπτη και αποφάσισαν να θέσουν θέμα στην προσεχή Σύνοδο του G-20. Σε αυτό το πλαίσιο, οι υπουργοί αποφάσισαν ότι είναι επιβεβλημένο να μετατεθεί το 2011, το νωρίτερο, η προσπάθεια συγκράτησης των ελλειμμάτων, καθώς είναι κοινή εκτίμηση ότι προέχει σε αυτή τη φάση η εδραίωση της ανάκαμψης, με τη διατήρηση όλων των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που την υποστηρίζουν.
- Αυτό δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον για το οικονομικό επιτελείο της νέας κυβέρνησης, ώστε να γίνει δεκτό το πρόγραμμα σταθερότητας που θα υποβληθεί και θα προβλέπει μείωση του ελλείμματος σε τριετή ορίζοντα. Πριν από την αξιολόγηση του ελληνικού σχεδίου, θα έχουν αξιολογηθεί το γερμανικό και το γαλλικό, στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος, και αναμένεται ότι θα αντιμετωπισθεί «χαλαρά» η έκρηξη των δημοσιονομικών ελλειμμάτων στις δύο ισχυρές οικονομίες της Ευρωζώνης, διαμορφώνοντας «χαλαρό» πλαίσιο αξιολόγησης και για την Ελλάδα. Βέβαια, στην περίπτωση της Ελλάδας, οι κοινοτικοί αξιωματούχοι θα περάσουν από «κόσκινο» όλα τα στοιχεία και τις προβλέψεις, καθώς υπάρχει σοβαρό έλλειμμα αξιοπιστίας, που η επόμενη κυβέρνηση θα κληθεί να καλύψει.
- Σε ό,τι αφορά το δανεισμό της χώρας, που θα είναι και το πρώτο πιεστικό πρόβλημα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση από την Δευτέρα, τα περιθώρια ελιγμών είναι αρκετά στενά. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ένα σημαντικό ποσό βραχυχρόνιου δανεισμού του 2009 θα πρέπει να μεταφερθεί το 2010, επιβαρύνοντας σημαντικά το πρόγραμμα δανεισμού του επόμενου χρόνου, ενώ ήδη οι ανάγκες χρηματοδότησης του Δημοσίου το τελευταίο τρίμηνο φαίνεται ότι θα είναι απρόβλεπτα αυξημένες και είναι πολύ πιθανό η νέα κυβέρνηση να υποχρεωθεί να προσφύγει στις αγορές, παρότι ήδη έχει υπερκαλυφθεί κατά 50% το φετινό πρόγραμμα. Το θετικό στοιχείο είναι, ότι οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης έχουν «ελαφρύ» πρόγραμμα εκδόσεων για το τελευταίο τρίμηνο και η Ελλάδα θα έχει περιθώριο να προσφύγει ακόμη και σε εκδόσεις ομολόγων, χωρίς να φοβάται το… «μποτιλιάρισμα» στην αγορά.
- Ιδιαίτερα πιεστικές συνθήκες, όμως, διαμορφώνει στην πραγματική οικονομία η… «στάση δανεισμού» από τις ελληνικές τράπεζες, που όλα δείχνουν ότι οδηγεί την πιστωτική επέκταση σε ετήσιο ρυθμό 5% ή και χαμηλότερο στο τέλος του έτους, έναντι διπλάσιου αρχικού στόχου. Τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνουν, ότι ήδη ο ρυθμός της πιστωτικής επέκτασης έχει πέσει στο 6%, ενώ η «ψαλίδα» των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων ανοίγει. Στελέχη του ΠΑΣΟΚ ομολογούν, ότι αν δεν αντιμετωπισθεί άμεσα το πρόβλημα χρηματοδότησης της οικονομίας, θα είναι αδύνατο να ξεφύγει η χώρα από την ύφεση το 2010. Τα πρώτα μέτρα που θα ενεργοποιηθούν για να περιορισθεί το πρόβλημα θα είναι η προώθηση της νομοθετικής ρύθμισης για τις καθυστερούμενες οφειλές καταναλωτών που αποδεδειγμένα βρίσκονται σε οικονομική αδυναμία, αλλά και για την ίδρυση Ταμείου Αναχρηματοδότησης δανεισμού των επιχειρήσεων, το οποίο θα αξιοποιήσει τη «δεξαμενή» εγγυήσεων 15 δις. ευρώ, που άφησαν αναξιοποίητη οι τράπεζες. Επιπλέον, οι τράπεζες του «δημόσιου πυλώνα», σύμφωνα με τον ορισμό που έχει υιοθετήσει το ΠΑΣΟΚ, θα λάβουν οδηγίες για αύξηση των χρηματοδοτήσεων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Η κρίση επιστρέφει!
Οι χειρισμοί της νέας κυβέρνησης θα πρέπει να γίνουν σε ασφυκτικά στενά χρονικά πλαίσια, καθώς όλα δείχνουν, ότι η ευφορία που είχε δημιουργηθεί διεθνώς, με προσδοκίες ανάκαμψης των οικονομιών, αρχίζει να «εξατμίζεται» και ο σκεπτικισμός επιστρέφει στις διεθνείς κεφαλαιαγορές.
Οι δύο πρώτες συνεδριάσεις του Οκτωβρίου στην Νέα Υόρκη και τις άλλες ανεπτυγμένες και αναδυόμενες αγορές επανέφεραν τις τιμές των μετοχών σε αρνητικό έδαφος, καθώς τα μηνύματα για την πραγματική οικονομία προβληματίζουν τους επενδυτές και διαπιστώνεται πάλι η τάση φυγής στα ασφαλή καταφύγια των κρατικών ομολόγων υψηλής διαβάθμισης και του χρυσού.
Η τελευταία έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα επιβεβαίωσε ότι οι ζημιές των μεγάλων τραπεζικών ομίλων από την υποτίμηση βασικών στοιχείων του ενεργητικού τους μπορεί να έχουν περιορισθεί λόγω της ανάκαμψης των αγορών, αλλά παραμένουν σε απειλητικά υψηλά επίπεδα (3,4 τρις. δολ., σε σχέση με τα 4 τρις. δολ. της προηγούμενης εκτίμησης του Ταμείου).
Στις ΗΠΑ, ο σοβαρότερος προβληματισμός αφορά την κατάσταση της πραγματικής οικονομίας, που δείχνει να «σέρνεται», παρότι το τραπεζικό σύστημα και οι αγορές χρήματος και κεφαλαίων ανακτούν το βηματισμό τους. Το τελευταίο άκρως απογοητευτικό στατιστικό στοιχείο, που από χθες προβληματίζει έντονα κυβερνήσεις και επενδυτές, ήταν η απρόβλεπτα μεγάλες απώλειες θέσεων εργασίας τον Σεπτέμβριο.
Οι αναλυτές περίμεναν αρχικά μείωση των απωλειών σε 175.000 θέσεις εργασίας, ενώ τις τελευταίες ημέρες είχαν αναθεωρήσει αρνητικά τις προβλέψεις τους. Τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν, όμως, διέψευσαν και τις πλέον απαισιόδοξες εκτιμήσεις, καθώς χάθηκαν περισσότερες από 260.000 θέσεις εργασίας, στοιχείο που επιβεβαιώνει ότι η καταναλωτική ζήτηση θα αργήσει να επανέλθει σε ανεκτά επίπεδα, ενώ οι πιέσεις στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών από προβληματικά δάνεια θα διατηρηθούν.
Στην Ευρώπη, είναι κοινή η εκτίμηση κυβερνήσεων, κεντρικών τραπεζιτών και αναλυτών, ότι η «αναιμική» ανάκαμψη των τελευταίων μηνών, χάρη σε μέτρα δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, αρχίζει να εξαντλεί τη δυναμική της, καθώς η διεθνής ζήτηση για εξαγωγές ευρωπαϊκών προϊόντων παραμένει υποτονική, ενώ και η ιδιωτική ζήτηση στο εσωτερικό της Ευρωζώνης θα αργήσει να επανέλθει στους ρυθμούς της περιόδου πριν την κρίση.
Στην Γερμανία αναμένεται ότι το 2010 η οικονομία θα διολισθήσει πάλι, αν όχι σε ύφεση, πάντως σε ρυθμό ανάπτυξης πολύ κοντά στο μηδέν, γι’ αυτό και ήδη η νέα κυβέρνηση της καγκελαρίου Μέρκελ βάζει στο συρτάρι τα σχέδια για μείωση των ελλειμμάτων και εμφανίζεται έτοιμη να «ανεχθεί» την πρωτοφανή αύξηση του δημοσίου χρέους, που έχει υπερβεί το 80% του ΑΕΠ. Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζει και η κυβέρνηση Σαρκοζί, που είναι διατεθειμένη να «ανεχθεί» το 2010 την εκτίναξη του δημοσίου ελλείμματος σε ποσοστό ρεκόρ, πάνω από το 8% του ΑΕΠ.
Στον πάτο της Ευρώπης οι ελληνικές τράπεζες!
Σε μια περίοδο έντονης χρηματιστηριακής ευφορίας για τις ελληνικές τράπεζες, οι προσεκτικοί αναγνώστες της τελευταίας έκθεσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα θα προσγειωθούν απότομα στην πραγματικότητα, διαπιστώνοντας ότι βρίσκονται στον… πάτο της Ευρώπης! Η πραγματική κατάσταση του τραπεζικού συστήματος προβληματίζει μάλιστα έντονα τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, που εκφράζουν φόβους, ότι η αδυναμία των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την οικονομία θα αποτελέσει ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής της «επόμενης ημέρας».
Σε αντίθεση με τον κυρίαρχο μύθο της ακατάβλητης ισχύος και σταθερότητας των ελληνικών τραπεζών, στους συγκριτικούς πίνακες της έκθεσης του ΔΝΤ γίνονται ορατά δια γυμνού οφθαλμού τα σοβαρά προβλήματα του ελληνικού πιστωτικού συστήματος, που άλλωστε έχουν οδηγήσει στην «καθήλωση» της πιστωτικής επέκτασης, σε ρυθμό ενδεχομένως και κάτω του 5% φέτος, έναντι «ελάχιστου» στόχου 10% που είχε θέσει η Τράπεζα της Ελλάδος και πολύ μακριά από τα αστρονομικά ποσοστά επέκτασης των προηγούμενων ετών.
Εκτός, όμως, από τους αμείλικτους αριθμούς των πινάκων, στους οποίους θα αναφερθούμε παρακάτω, ιδιαίτερη αξία έχει μία εύστοχη παρατήρηση του Ταμείου, που εύλογα δημιουργεί σκεπτικισμό για τα δημοσιευόμενα στοιχεία, με βάση τα οποία κάνουν τους υπολογισμούς τους οι επενδυτές για τις μετοχές των ελληνικών τραπεζών:
1. Σύμφωνα με την έκθεση, οι ελληνικές τράπεζες είναι, μαζί με τις βρετανικές και τις ιρλανδικές (που διασώθηκαν, ως γνωστόν, με πολυδάπανες εθνικοποιήσεις και τεράστια ποσά κρατικής βοήθειας) οι «πρωταθλήτριες» Ευρώπης στο… λίφτινγκ της εικόνας των ισολογισμών τους.
2. Βρετανικές, ιρλανδικές και ελληνικές τράπεζες μετέφεραν στοιχεία ενεργητικού τεράστιας αξίας από τα χαρτοφυλάκια συναλλαγών, στα χαρτοφυλάκια τίτλων που διακρατούνται μέχρι τη λήξη τους, αξιοποιώντας το «παράθυρο» του Λογιστικού Προτύπου 39, που «άνοιξε» στη διάρκεια της κρίσης, ακριβώς για να δοθεί η δυνατότητα σε τράπεζες με σοβαρά προβλήματα, να αποφύγουν ζημιές από την αποτίμηση τίτλων στην τρέχουσα αξία τους.
3. Το ΔΝΤ σημειώνει, ότι στα στοιχεία που δημοσιεύει αυτά τα «μαγειρέματα» έχουν διορθωθεί, ώστε να εμφανίζεται εικόνα πλησιέστερη στην πραγματική –αν και, στον αντίποδα, δεν έχουν μετρηθεί οι ζημιές των τραπεζών από εκτός ισολογισμού «οχήματα». Έτσι, στην έκθεση του Ταμείου, τα μεγέθη των ελληνικών τραπεζών παρουσιάζονται «απογυμνωμένα» από ένα βασικό τέχνασμα που τα εξωράιζε.
4. Αρκεί να αναφερθεί, ότι σύμφωνα με έρευνα της Grant Thornton, που παρουσίασε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, Ξενοφών Αυλωνίτης, το 2008 οι τράπεζες βελτίωσαν με αυτό το τέχνασμα τα κέρδη τους κατά 532 εκατ. ευρώ, ενώ αύξησαν την κεφαλαιακή τους βάση κατά 1,22 δις. ευρώ.
Πιο χαμηλά, πιο χαμηλά…
Έτσι, λοιπόν, η εικόνα των ελληνικών τραπεζών στους πίνακες που δημοσιεύει το ΔΝΤ είναι άκρως απογοητευτική. Το 2008 εμφάνισαν το χαμηλότερο δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας στη Δυτική Ευρώπη (μόλις 9,4%, πριν τις ενισχύσεις από το Δημόσιο), ενώ ακόμη και οι τράπεζες της Λετονίας και της Λιθουανίας είχαν δείκτες που ξεπερνούσαν το 11%! Σε καμία άλλη χώρα της ανεπτυγμένης ή αναδυόμενης Ευρώπης, σύμφωνα με τους ορισμούς του ΔΝΤ, δεν καταγράφηκε μονοψήφιος δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών!
Τα κεφάλαια των ελληνικών τραπεζών αντιστοιχούσαν στο 4,5% του ενεργητικού τους, που ήταν από τα χαμηλότερα ποσοστά στη Δυτική Ευρώπη. Το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων (5%) ήταν επίσης το υψηλότερο στη Δ. Ευρώπη, ενώ στην «προβληματική» Λιθουανία, που διασώθηκε με διεθνή βοήθεια, το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 4,6%!
Θλιβερά χαμηλό, στο 48,9%, είναι και το ποσοστό κάλυψης των μη εξυπηρετούμενων δανείων με προβλέψεις, που επίσης είναι από τα χαμηλότερα στη Δυτική Ευρώπη, χαμηλότερο και από το 61,3% της «προβληματικής» Λετονίας. Σε ό,τι αφορά το δείκτη απόδοσης ιδίων κεφαλαίων, οι ελληνικές τράπεζες «βούτηξαν» απότομα από το 14,8% του 2007, στο 3% το 2008. Υπάρχουν και χειρότερα, πάντως, στη Δυτική Ευρώπη: -36,5% για τις ζημιογόνες τράπεζες του Βελγίου και -10,8% για τις βρετανικές. Με 16,1%, οι τράπεζες της «προβληματικής» Λιθουανίας επικρατούν άνετα!
Μια άλλη παρατήρηση, τέλος, που δημιουργεί σοβαρό προβληματισμό, είναι η κατάταξη των ελληνικών τραπεζών, μαζί με τις βρετανικές και τις ιρλανδικές, στη χειρότερη θέση, σε σχέση με τις μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις μέσω πιστωτικών καρτών, ενώ εκφράζονται φόβοι για σοβαρή επιδείνωση των χαρτοφυλακίων καταναλωτικής πίστης, στις χώρες όπου αυξάνεται απότομα η ανεργία –για την Ελλάδα, η τελευταία έκθεση του ΔΝΤ προβλέπει εκτίναξη της ανεργίας στο 10,5% το 2010, με συρρίκνωση της οικονομίας, παρότι οι άλλες χώρες θα περάσουν στην ανάπτυξη.
Μια βασική αντίφαση…
Η έκθεση του ΔΝΤ δίνει, λοιπόν, μια εξήγηση σε μια βασική αντίφαση, που βασανίζει τους περισσότερους καταναλωτές και επιχειρηματίες: γιατί οι ελληνικές τράπεζες, ενώ «διαφημίζουν» σε κάθε ευκαιρία τους ισχυρούς ισολογισμούς και τα κέρδη τους, δεν μπορούν να κάνουν τη… δουλειά τους, δηλαδή να δανείζουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Η απάντηση είναι απλή και βγαίνει αβίαστα από τα στοιχεία του ΔΝΤ: γιατί, απλούστατα, η πραγματική κατάσταση των ελληνικών τραπεζών, ύστερα από αρκετά χρόνια πιστωτικής… κραιπάλης, είναι πολύ χειρότερη από όσο τολμούν να παραδεχθούν.
Και θα ήταν απελπιστική, αν το ελληνικό Δημόσιο, που σε κάθε ευκαιρία «μαστιγώνεται» από τους τραπεζίτες για την αναποτελεσματικότητά του, δεν είχε παρέμβει για να χορηγήσει ενισχύσεις κεφαλαίων και ρευστότητας 28 δις. ευρώ, εκ των οποίων αξιοποιήθηκαν μόνο τα 13 δις. ευρώ. Μάλιστα, κανείς δεν θα ήθελε να υπολογίσει σε ποια κατάσταση θα βρίσκονταν σήμερα οι τράπεζες, αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν τους είχε προσφέρει ένα… ορμητικό ποταμό πάμφθηνης μακροπρόθεσμης ρευστότητας, που μέσα στο 2009 ξεπέρασε και τα 50 δις. ευρώ!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου